ΤΟΥ ΒΑΓΓΕΛΗ Κ.
ΧΡΙΣΤΟΠΟΥΛΟΥ
Η Γορτυνία , ορεινή επαρχία με
βραχώδη εδάφη, είναι γεμάτη από επιφανειακές σπηλιές, καταβόθρες, τρύπες και πρόπαντες. Όταν σκάβεται η γη της, για να γίνει κάποιο έργο ή κάποιος δρόμος, φαίνονται γουβώματα άλλοτε αβαθή και άλλοτε βαθιά και είναι
εμφανείς παντού οι σταλαγμίτες
και σταλακτίτες. Είναι βέβαιο ότι
στο υπέδαφός της, υπάρχουν και
πολλές υπόγειες σπηλιές αγεωγράφητες, ανεξερεύνητες, που στον τόπο μας τις
ονομάζομε πρόπαντες.
Το χωριό μου, η Μυγδαλιά (Γλανιτσιά) δεν υστερεί από
πρόπαντες , έχει το μερίδιό της.
Θα καταγράψουμε όσα λέει η παράδοση,
όσα ακούσαμε, όσα μας διηγήθηκαν πατριώτες
και όσα μόνοι μας διαπιστώσαμε.
Οι πρόπαντες στην περιφέρεια του χωριού μου
είναι πολλές. Μα ορισμένες έχουν όνομα και
έχουν δημιουργηθεί γι αυτές
διάφοροι μύθοι . Σε άλλες πάλι γράφτηκαν πραγματικές
ιστορίες. Άλλες φαίνονται και
σήμερα ακόμη και άλλες τις έφαγε η λησμονιά των ανθρώπων, το σκοτάδι του χρόνου και το χέρι του
ανθρώπου.
Σεπτέμβρης ήταν που πήραμε το δρόμο με τον
γεροδεμένο και ακούραστο Κοινοτάρχη του
χωριού μας, Ανδρέα Γούνη. Δέχτηκε με χαρά να με συντροφέψει και να μου δείξει
το δρόμο για την πρόπαντη του «Αλέξη του
Τσιρίμη».
Σε απόσταση τριών χιλιομέτρων
περίπου από το χωριό, βρίσκεται η πρόπαντη.
Είναι κρυμμένη σε πυκνοφυτεμένο
με ψηλά δέντρα και πρίνια , απόκρημνο, πέτρινο, μέρος.
Ξεκινήσαμε ο Γούνης κι εγώ με τ’ αυτοκίνητο, φτάσαμε στο Σύμπαινο και από
κει, με τα πόδια, στης «Παναγιάς το ρέμα». Πήραμε τον δύσβατο και, σχεδόν κλεισμένο από κλαριά, παλιό ιστορικό δρόμο Γλανιτσιά--Κυράς Γεφύρι.
Πόσοι άνθρωποι με τα ζώα τους
περπάτησαν πάνω σε τούτο τον δρόμο, όταν
το χωριό μας είχε κόσμο και ο κάμπος του
Λάδωνα του παρείχε άφθονα τα προϊόντα. Πόσοι χάρηκαν την γαλήνη και την ομορφιά
τούτης της φύσης. Μα και πόσοι υπέφεραν με
την ζέστη, το κρύο, το
βοριά και το χιόνι περπατώντας
τον όλου του χρόνου τις ημέρες. Πόσα μάτια αγνάντεψαν τις ψηλές κορφές του Ερύμανθου και του Χελμού που φαίνονται ολόγυρα! Τώρα ερημιά και εγκατάλειψη. Τα μούσκλια, οι
λειχήνες κάνουν έντονη την παρουσία τους
πάνω στις ανήλιαγες πέτρες, στα κλαριά
και τους κορμούς των δέντρων. Κατηφορήσαμε κάμποσο αμίλητοι. Ο τόπος,
εδώ που φθάσαμε, άλλοτε έσφυζε από ζωή. Αχολόγαγε η φλογέρα και τα
καλύβια ήταν γεμάτα κόσμο. Στο καταράχι της Παναγιάς, στα ψηλά τουφωτά πρίνια, που ευτυχώς υπάρχουν αρκετά ακόμη , στάλιζαν εκατοντάδες γιδοπρόβατα.
Τώρα μόνο η φαντασία τα φέρνει κοντά
μας. Ο τόπος όλος είναι έρημος.
Το παραλληλόγραμμο, πέτρινο χάλασμα
που συναντήσαμε εκεί κοντά
ήταν κάποτε μικρός Ναΐσκος της Παναγίας.
Η είσοδος του εξωκλησιού, είναι
κλεισμένη από φυτρωμένα ψηλά
πουρνάρια. Τίποτε δεν μαρτυρά την
αγιότητα του τόπου!
Από κει περιμετρικά βλέπουμε,
αμόλευτο ορίζοντα, δαντελωτά βουνά, χωριά,
τον ασημόλευκο Λάδωνα, την γαλαζοπράσινη
λίμνη και χίλιες δυο πλούσιες φυσικές
εικόνες . Κατηφορίζοντας στην πίσω
πλευρά, βλέπουμε το μισογκρεμισμένο
και σκεπασμένο με τσίγκους,
καλύβι του Κοντοστάθη, με την χαμηλή
πορτούλα και το υποτυπώδες παράθυρο. Μέσα χαμηλό, πρωτόγονα φτιαγμένο, είναι γεμάτο
άχερα σκόρπια . Πιο κάτω πέρναγε ο παλιός δρόμος που πήγαινε στα Σελά
και στης Κυράς το Γεφύρι και απέναντι του δρόμου φαίνεται επιβλητικό τα καλύβι του Ζαντέ.
και στης Κυράς το Γεφύρι και απέναντι του δρόμου φαίνεται επιβλητικό τα καλύβι του Ζαντέ.
Κατηφορίζοντας ακόμη συναντάμε, το καλύβι- χάλασμα , της Νάσιαινας. Η πυκνή βλάστηση και κάποιες ψηλές μάντρες
που κρατούν το λίγο χώμα, στέκονται ακόμα στέρεες και δυνατές στο χρόνο και δεν
μας αφήνουν να προχωρήσουμε. Πισωγυρίζουμε να πάρουμε άλλο μονοπάτι μπας και
βρούμε το χάλασμα του καλυβιού του Αλέξη του Τσιρίμη. Εκεί κοντά ήταν και η
σπηλιά. Τώρα υπάρχει και άλλο πρόβλημα. Από την μεγάλη βλάστηση, τα ξερόκλαδα
και την μετακίνηση του εδάφους δεν
φαίνεται καλά η πρόπαντη .
__Φτάνουμε Αντρέα; Ρωτώ, κι έχω τον φόβο, ότι στη ζούγκλα που
έγινε ο τόπος, τίποτα δεν θα βρούμε και ο κόπος θα πάει χαμένος.
__Κάπου εδώ κοντά πρέπει να είναι, απάντησε. Ο τόπος έκλεισε δεν βλέπεις;
Εγώ,
αρκετά μέτρα πίσω, αγκομαχώ και προσπαθώ να τον πλησιάσω. Καθώς προχωρώ με δυσκολία, κρατιέμαι από τα κλαδιά
μιας γλαντζινιάς, να μην κατρακυλήσω τον κατήφορο, έχοντας και το μυαλό
μου, στα λεγόμενά του.
Τέλος καλό, όλα καλά!
__ Να, το χάλασμα. Να η μάντρα που
συγκρατούσε τα χώματα της εισόδου της
πρόπαντης, φώναξε ο Ανδρέας ο Γούνης. Να
και η πρόπαντη, είπε όλο χαρά που μπόρεσε να την εντοπίσει.
Πώς την βλέπεις; Με ρώτησε όταν πλησίασα.
Χωρίς να απαντήσω βύθισα τα μάτια μου στην πρόπαντη και τα κράτησα
στυλωμένα για ώρα. Μια μεγάλη τρύπα
έχασκε ανάμεσα από σκληρα βράχια και οδηγούσε νόμιζες στο σκοτάδι και την
άβυσσο! Το μυαλό και η φαντασία μου
έφθασε μέχρι τα σπλάχνα της γης. Πρέπει να υπάρχουν μέσα κει, τρύπες και άλλες τρύπες, υπόγειες στοές, σπηλιές,
σταλαγμίτες, σταλακτίτες, ρυάκια,
λιμνούλες με νερό , άγνωστα τέρατα, ζωύφια , πεταλούδες, νυχτερίδες και λογής λογής έντομα. Μια ονειρώδης φαντασία με κατέλαβε.
Η σκέψη μου διεκόπη
από μια πέτρα που πήρε ο Αντρέας και
έριξε μέσα στην τρύπα. Εκείνη
κατέβαινε με θόρυβο και χτύπαγε στα πλάγια, δεξιά κι αριστερά . Ο ήχος στην αρχή ακουγόταν έντονος και
ύστερα, όσο κατέβαινε στο βάθος, ξεθώριαζε και χανόταν.
Τί πνεύματα άραγε υπάρχουν μέσα στα έγκατα του τυφλού χάους; Τι μυστηριώδεις διάδρομοι υπάρχουν και πια
φαντάσματα περπατούν; Να εδώ μπροστά μας η άβυσσος που τα πάντα σιωπούν και
μένουν ανεξερεύνητα. Ονειροπολώ για τα έγκατα της γης και το αιώνιο σκοτάδι.
Ένα μικρό πουλί τσίρ τσίρ τσιρ κελάηδησε τρείς φορές από ένα χαμόκλαδο και
ένα σμήνος εντόμων ανέμιζε στην είσοδο της πρόπαντης.
Η πρόπαντη τούτη, πριν πολλά χρόνια,
ήταν ιδιοκτησία του Αλέξη
Πολυχρονόπουλου. Είχε περιέλθει, εκ κληρονομιάς του κτήματος, στον παππού του
και ύστερα στον πατέρα του, Κώστα πολυχρονόπουλο.
Από παλιά όλη την περιοχή νέμονταν οι Πολυχρονοπουλαίοι, μέχρι τα
Γουβιά και το Βαρταλώνι.
Ο Αλέξης, τί και αν ήταν ιδιοκτήτης
του κτήματος και της βαθειάς πρόπαντης; Αυτή, άλλοι την νέμονταν και είχαν την
επικαρπίαν και τη χρήση.
Η παράδοση των ντόπιων γι αυτό το
σπήλαιο, προτού κι αυτή χαθεί, λέγει, ότι μέσα εκεί κλέφτες ζώων, έριχναν
προβιές, πόδια, εντόσθια ζώων, προφανώς
για να μην αποκαλυφθούν απ’ αυτά οι κλοπές που έκαναν . Συχνά οι κλέφτες που ξαλάφρωναν τα κοπάδια άλλων τσοπάνηδων,
μπορούσαν να κρύβουν μέσα κει και τα κλεμμένα αμνοερίφια.
__Πάμε Αντρέα, να φύγουμε, την
είδαμε την πρόπαντη. Πριν αλαργέψουμε
και γυρίσουμε πίσω, θυμηθήκαμε το σήμαντρο στον Αϊ Ταξιάρχη, που ήταν κει κοντά κρεμασμένο από
ένα δέντρο . Κάποτε χτύπαγε και τ’ άκουγαν ολοτρόγυρα οι
τσοπάνηδες.Σταυροκοπιούνταν και κίναγαν συμφάμελα να πάνε στην Χάρη τους.
Παλιά ο τόπος εδώ οργωνόταν, η γη άλλαζε χρώμα
κι ομόρφαινε. Άγια τα χέρια του ζευγολάτη και πολύς ιδρώτας πότισε τούτο το χώμα! Ο τόπος λουλούδιαζε και ήταν γεμάτος
ζουζούνια και πουλιά.
Σήμερα λείπουν τα μάτια να καμαρώσουν τις άγριες
ομορφιές της φύσης. Δεν υπάρχουν
γιδοπρόβατα, ζωή, κίνηση. Κάπου κάπου
μια κίσσα κράζει σαν νάναι το μοιρολόι
της μοναξιάς που σε σκιάζει. Περίλυπα στέκουνε τα βουνά με τις πλαγιές, τα
καταράχια και τις ψηλές ραχούλες. Είναι κλειστές οι στράτες και δεν υπάρχουν
στρατολάτες.
Με πολύ βαριά συναισθήματα πήραμε
αμίλητοι το δρόμο του γυρισμού. Την πρόπαντη την είδαμε βέβαια,το βαθύτερο
νόημά της όμως και το περιεχόμενό της θα παραμένουν ανεξερεύνητα ίσως πάντα!...
****
Η Μαντή ήταν σπουδαία
γυναίκα της Γλανιτσιάς,ονομαστή για τις
μαιευτικές της ικανότητες. Στην άκρη του χωριού είχε ένα αγρόκτημα όπου μέσα
υπάρχει και μια πρόπαντη, που πήρε το όνομα της
Μαντής.
Η είσοδος της πρόπαντης είναι στρογγυλή και
έχει το μεγαλύτερο άνοιγμα απ’ όλες τις
γνωστές πρόπαντες της περιοχής. Η διάμετρός της ξεπερνά τα δυο μέτρα.
Κοιτάζοντας το στόμιό της, θυμίζει ένα φαρδύ πηγάδι . Μέσα σε βάθος
τριών τεσσάρων μέτρων βλέπεις το πρώτο
επίπεδο, που προεκτείνεται από την μια πλευρά.
Κανείς δε γνωρίζει πώς
εξελίσσεται στο βάθος της η πελώρια αυτή τρύπα
Μικρός είχα ακούσει, ότι έριξαν μέσα
κάποιο σκυλί. Εκείνο πήρε την υπόγεια διαδρομή και βγήκε στα δυο ρέματα,
σχετικά κοντινή απόσταση. Κι αυτό ανεπιβεβαίωτο.
Λένε ότι,πριν έρθουν οι Γερμανοί στο χωριό τον
καιρό της Κατοχής, κατέβασαν στην πρόπαντη της Μαντής και έκρυψαν ολόκληρο
κασόνι με τρόφιμα και χρήσιμα πράγματα.
Η είσοδος σήμερα κρύβεται από συστάδα ψηλών
πουρναριών και μόνο, αν ξέρεις πού
βρίσκεται, μπορείς να την εντοπίσεις. Από το ένα σημείο που υπάρχει προσπέλαση,
βλέπεις κρεμασμένα στα πουρνάρια που την σκεπάζουν κιόλας, παλιά ρούχα,
κουρελούδες και άχρηστα αντικείμενα, με
άγνωστη την προέλευσή τους.
Λείπουν οι παλιοί άνθρωποι για να
μας πουν ιστορίες γι’ αυτή τη πρόπαντη και τη χρήση της . Μέσα εκεί,
κάποια εποχή, που κυριαρχούσε η αμάθεια στους κατοίκους, έριχναν
τα ζώα που ψοφούσαν, τα άρρωστα και τα καχεκτικά . Για αυτό τον λόγο οι
πρόπαντες φόβιζαν τους ανθρώπους. Η
απειλή ήταν « θα σε ρίξω στην πρόπαντη» . Ή , όταν κάποιος ήταν αδύνατος του
έλεγαν: «Από την πρόπαντη βγήκες;
****
Δύο γνωστές επίσης πρόπαντες,
υπήρχαν στο χωράφι του Μπουρέκα στην
Μπαλιζού. Αρκετά μεγάλο το άνοιγμά τους. Πάνω
από ένα μέτρο. Παιδιά που είμαστε, πετάγαμε μέσα πέτρες. Τότε έβγαινε
ένας κρυστάλλινος ήχος, για αρκετή ώρα, με
το χτύπημα αλληλοδιαδόχως της πέτρας, στα πέτρινα τοιχώματά τους. Στο τέλος μας φαινόταν πως η πέτρα έπεφτε σε
νερό. Η φαντασία μας έπλαθε εκεί μέσα
μια λίμνη, ένα ποταμάκι να κυλίει τα
νερά του μέσα στα έγκατα της γης.
Με βαραίνει ακόμη μια ενοχή και μια
λύπη, πολλά χρόνια τώρα με αυτή την πρόπαντη. Οι εικόνες είναι σκληρές στην μνήμη μου. Ένα αλογάκι καχεκτικό, αδύνατο, είχε πέσει
εκεί μέσα. Είδα την αγωνία του για ζωή, αλλά δεν μπόρεσα να το βοηθήσω.
Οι δυο πρόπαντες ήταν επικίνδυνες
για ανθρώπους και ζώα, γιατί τότε δεν είχε ληφθεί καμία πρόνοια από τους
ιδιοκτήτες των χωραφιών, ώστε να καλύπτουν τις πρόπαντες. Ευτυχώς κανένα
ατύχημα σοβαρό δεν αναφέρεται, να συνέβηκε. Σήμερα οι δυο πρόπαντες έχουν
σκεπαστεί από τα σπίτια των Μαραγκαίων.
****
Τώρα θα αναφερθούμε σε μια άλλη
πρόπαντη, που βρισκόταν μέσα στο χωριό. Η πρόπαντη του Μπακαβέ (Γληγορέα) .
Βρισκόταν εκεί που είναι σήμερα το σπίτι του Γιώργη του Μποσμή, απέναντι από το
σπίτι της Ξανθής. Δεν μπορούσε μια πρόπαντη σε αυτό το μέρος να είναι ακάλυπτη
για τους γνωστούς κινδύνους. Πιο πάνω σε
απόσταση εκατό μέτρων περίπου, στην αυλή
του σπιτιού του Σταθίτσα υπήρχε μια τρύπα. Λένε ότι το έδαφος από κάτω είναι
κούφιο και φτάνει μέχρι την πρόπαντη του Γληγορέα. Αυτή η πρόπαντη, έχει την
εξής ιστορία. Με τον εμφύλιο πόλεμο το χωριό μας, ήταν ή ανταρτοκρατούμενο ή
στρατοκρατούμενο.
Κάποια φορά, ήρθε στο χωριό ένα
απόσπασμα. Δεν γνώριζαν αν ήταν στρατός
ή αντάρτες και όλοι έτρεχαν, από φόβο ,
να κρυφτούν και να φύγουν από το χωριό.
Όταν ακούστηκε η είδηση, ο Γιάννης ο
Σταθόπουλος ή Ραμόγιαννη το έβαλε στα πόδια. Τρέχοντας μέσα από τους
στενούς δρόμους, έφτασε στο κήπο του Γληγορέα. Εκεί ήταν μια ψιλή μάντρα. Ένα
σάλτο δίνει από τον φόβο του και πηδάει κάτω από την μάντρα. Η Ξανθή που ήταν
απέναντι είδε, ότι δεν μετακινήθηκε από
κεί.
Τι είχε γίνει; Είχε πέσει μέσα στην
πρόπαντη, χωρίς ευτυχώς να χτυπήσει. Η Ξανθή μετέδωσε τα νέα στο χωριό και με
μια τριχιά που του έριξαν κάτω δέθηκε και τον ανέβασαν επάνω. Όταν βγήκε από
κει μέσα, έλεγε ότι υπήρχε μεγάλη σπηλιά προς του Κοζάτου το σπίτι.
Οι πρόπαντες όπως γράφουμε και
αλλού, ήταν χρήσιμες, διότι μέσα έριχναν όλα τα περιττά και άχρηστα πράγματα.
Θα ήταν το πενήντα τρία ή το πενήντα
τέσσερα, που βρέθηκε στο χωριό ένας όλμος άσκαστος. Θυμάμαι τον Κομπόλη, πρέπει
να ήταν πρόεδρος του χωριού, που έδωσε οδηγίες στον Στέλιο του Ντούσια και τον
Βασίλη του Τσιαγκρή και πέταξαν τον όλμο μέσα στην πρόπαντη. Δε θυμάμαι καλά τα αποτελέσματα.
****
Μια
άλλη πρόπαντη ήταν στις Γούρνες.
Την χώσανε αργότερα όταν έφτιαχναν τον δημόσιο δρόμο. Εγώ δεν την
θυμάμαι. Λένε λοιπόν ότι η Στρομπόλω του Γιωργούτσου είχε ένα σκυλί και έκανε
ζημιές. Έτρωγε αυγά στην αρχή και αργότερα
τις ίδιες τις κότες. Το έριξαν λοιπόν μέσα σε αυτή την πρόπαντη. Αυτό
κλαίγοντας πήρε την υπόγεια διαδρομή και
βγήκε στου Λάλουκα τετρακόσια
μέτρα περίπου μακριά. Θα σας γελάσω αν
είναι αλήθεια ή ψέματα, δεν ήμουν μπροστά. Εκείνο που είναι βέβαιο στο πατρικό
μου σπίτι, το Τζιρακαίικο, όταν μας
υποχρέωσαν να κάνουμε αποχωρητήρια, σκάβοντας βρήκα μια βαθειά τρύπα, που δεν
γέμιζε με νερό ποτές. Το ίδιο έλεγε και
ο Μπαντιλέσκας ο Βασίλης, όταν έχτιζε το σπίτι του βρήκε μια τρύπα .
Τελειώνοντας με τις πρόπαντες του
χωριού ήθελα να σας γνωρίσω ότι υπάρχει τοπωνύμιο , κοντά στα Στρογγυλά με την ονομασία Πρόπαντες. Εκεί είχα δει παλιά μεγάλη πρόπαντη, σαν τσοπανάκος που ήμουν.
Πέταγα μέσα πέτρες, να ακούω τον ήχο τους.
Επίσης στο βουνό μας, την Κουκούλα,
έχουμε τοπωνύμιο με την ονομασία Τρούπες. Η λέξη μαρτυράει την
μορφολογία του εδάφους. Μέχρι τώρα δεν έδωσε κανένας σημασία στην ύπαρξή
τους για καταγραφή και ταξινόμηση. Το βέβαιο είναι ότι, υπάρχουν πρόπαντες και
άλλες στην περιοχή μας που δεν έχουν ονομασία , ή έχουν ξεχαστεί. Εξερευνώντας οι ειδικοί κάποιες πρόπαντες,
ίσως βρεθούν προ εκπλήξεων.
Πιστεύω ότι κάτω από το έδαφος του χωριού μας
υπάρχουν σπήλαια .
Σημ:Νομίζω ότι η έρευνά μου για τις
πρόπαντες δεν εξαντλείται με όσα γράφω. Υπάρχει ακόμη υλικό για να συμπληρωθεί
το θέμα. Παρακαλώ όσους γνωρίζουν, να συνεισφέρουν σε γνώσεις και εμπειρία
σχετικά με τις Πρόπαντες της Γλανιτσιάς.
B GIRAKAS 22.12.2014
Η ποσπάθεια που έκαμε ο Βαγγέλης να καταγράψει τις πρόπαντες της Γκανιτσιάς είναι αξιέπαινη. Παλιότερα συχνά μιλούσαν οι άνθρωποι γι' αυτές στην αγορά, στα σπίτια τους, στην ύπαιθρο που ήταν γεμάτη από ζευγολάτες και τσοπάνηδες. Σήμερα τείνουν να ξεχαστούν εντελώς και η ύπαρξή τους και οι τοποθεσίες, που βρισκονται.Ο Βαγγέλης παραδίδει στους επερχόμενους το θέμα τούτο, για όποιον θελήσει να ενδιαφερθεί στο μέλλον. Βέβαια για τις πρόπαντες δεν έχει γίνει, απ' όσο γνωρίζω, καμμία σημαντική έρευνα, ώστε να μελετηθούν και να φανεί, αν έχουν κάποια ιδαίτερη σημασία και ποια.
ΑπάντησηΔιαγραφήΩστόσο η γοητεία και το μυστήριο θα εξακολουθούν να υπάρχουν γι' αυτές.
Ωφείλω να υπογραμμίσω άκόμη τη λυρικότητα και την χρωματισμένη περιγραφή που περιέχονται στο κείμενο του Βαγγέλη, για τα τοπία και την άλλοτε και τη σημερινή εικόνα της φύσης. Όλα αυτά είναι αιτία δημιουργίας πλήθους συναισθημάτων.
Τέλος η σημείωση για συμπληρωματικές πληροφορίες έχει εξαιρετικό ενδιαφέρον και
μακάρι, όσοι γνωρίζουν κάτι παραπάνω, να το δώσουν για να αποθανατιστεί μαζί με το κείμενο.
Λέτε όλες αυτές οι τρούπες να καταλήγουν σε κανα θεριακομμένο Σπήλαιο;
ΑπάντησηΔιαγραφήΌρε γλέντια!....
Ποιος όμως από μας δίνει τον παρά του γι' αυτά!....
ΕΓΩ ΕΧΩ ΑΚΟΥΣΕΙ ΟΤΙ ΤΟ ΣΚΥΛΙ ΒΓΗΚΕ ΚΑΠΟΥ ΣΤΟΥ λΑΛΟΥΚΑ.
ΑπάντησηΔιαγραφήΜΗΠΩΣ ΕΧΕΙ ΚΙ ΕΚΕΙ ΠΡΟΠΑΝΤΗ;