ΕΚ ΧΕΙΡΟΓΡΑΦΟΥ ΣΕΛΙΔΟΣ ΤΟΥ ΝΙΚΟΥ ΒΕΗ ΑΝΑΠΗΔΑ ΤΟ ΟΝΟΜΑΤΕΠΩΝΥΜΟΝ ΤΟΥ ΘΡΥΛΙΚΟΥ ΚΑΡΑΓΚΙΟΖΗ.

Νίκος Βέης

    

Ο Νίκος Βέης, το έτος 1901, απόφοιτος του γυμνασίου, είχε αποκτήσει το αρχείον του Δημητσαναίου Ανδρέου  Παπαδιαμαντοπούλου, ήρωος του «Εικοσιένα».  Ο Θεόδωρος Κολοκοτρώνης, υπήρξε πιστός μάρτυς των προς την πατρίδα εκδουλεύσεων και της εν γένει ηρωϊκής δράσεως τού περί ου ο λόγος Δημητσανίτου, όπως ομολογεί είς σχετικόν πιστοποιητικόν του, περί του Ανδρέα Παπαδιαμαντοπούλου.

Αι έρευναι  του Νίκου Βέη περί της ηρωικής οικογενείας των Παπαδιαμαντοπούλων της Δημητσάνης εξηκολούθησαν και είναι άξιον θαυμασμού, πώς ο νεαρός τότε σπουδαστής κατώρθωσε να εύρη την συγγένειαν των Παπαδιαμαντοπούλων της Δημητσάνης  προς την οικογένειαν των Γα β ρ α ί ων, να εξιστορήσει το εξ αρχής συγγενολόγιον των δυο οικογενειών και τας επιγαμίας των απογόνων εκάστης εξ αυτών. Πλείστα ονόματα  γνωστών οικογενειών και μη, βλέπει τις εις τας χειρογράφους  περί των ως  άνω οικογενειών σελίδας του Νίκου Βέη, μία δε εν μέσω τούτων αναγραφή προεκάλεσε την έκπληξίν μου και με ώθησε να την θέσω είς την διάθεσιν του ευρυτέρου κοινού των αναγνωστών.

Υπάρχουν ολίγαι σελίδες του Νίκου Βέη  της εποχής, καθ’ ήν προσεπάθη να εύρη την άκρην περί της οικογενείας των Παπαδιαμαντοπούλων της Δημητσάνης. Τα σημειούμενα εις την μίαν εξ αυτών προέρχονται, ως φαίνεται, εκ πληροφοριών συγκεχυμένων εν μέρει, όμως δυνάμεθα να εύρωμεν το αληθές δια συνδυασμού προς σημειούμενα σαφέστερα είς άλλας σελίδας του νεαρού τότε ιστοριοδίφου. Αλλά ταύτα θέλομεν περιλάβει εις προσεχώς μέλλουσαν να δημοσιευθή μελέτην ημών σχετικήν προς το αρχείον του Αν. Παπαδιαμαντοπούλου, μάλλον δ’ εις κατάλοιπον Ν. Βέη περί Γρηγορίου Ε΄ .

Ενταύθα ενδιαφέρει ημάς κόρη, ονόματι  Ασημίνα, σεβασμίου ιερέως της Δημητσάνης, ζώντος κατά τας πρώτας δεκαετηρίδας του ΙΗ΄αιώνος.

Σημειοί ο Νίκος Βέης, ότι η Ασημίνα αύτη συζευχθείσα τον Ιωάννην Αγγελόπουλον «….εγένετο μήτηρ τεσσάρων τέκνων, Γρωργίου, Παναγιώτου, Εξακουστής και Άννης….»

Και πάλιν εις το σημείον τούτο περιοριζόμεθα να δηλώσωμεν ενταύθα, ότι ο υιός της Ασημίνης  Ι. Αγγελοπούλου,  Γεώργιος, γεννηθείς τω 1745 εν Δημητσάνη, είναι ο μετέπειτα Οικουμενικός Πατριάρχης Κωνσταντινουπόλεως, ο μαρτυρήσας κατά τον αγώνα του 1821 των Ελλήνων,  Γρηγόριος ο Ε΄.

Το όνομα Γρηγόριος είχε λάβει «…..εις την Μονήν Στροφάδων κατά μοναχούς καρθείς….»

Περί ενός εκάστου των τεσσάρων τέκνων της Ασημίνης παρέχει πληροφορίες ο Νίκος Βέης, επομένως και περί της Άννης, της νεωτέρας αδερφής του μάρτυρος Πατριάρχου, ήτις τα μέγιστα ενδιαφέρει σχετικώς προς το θέμα της παρούσης ανακοινώσεως ημών.

Η νεωτέρα λοιπόν, αδερφή του Πατριάρχου Γρηγορίου του Ε΄, του κατά κόσμον Γεωργίου Ι. Αγγελοπούλου, η Ά ν ν α , υπανδρεύθη τω 1779 τον Ι ω ά ν ν η ν     Α ν δ ε ρ ε ό π ο υ λ ο ν   ή   Κ α ρ υ τ η ν ό ν .  Το επώνυμον τούτο σημείωσον καλώς, αγαπητέ μου αναγνώστα!

Τέκνα της Άννης είναι ο Ν ι κ ό λ α ο ς , ο Δ η μ ή τ ρ ι ο ς  και η Χ….. Συνεχίζων ο Νίκος Βέης γράφει: « Ο Νικόλαος προσεπικαλούμενος  και Κ α ρ α γ κ ι ό ζ η ς, εγεννήθη τω 17… και απέθανεν τω 187.. εν Βουτζά, χωρίω παρά την  Σμύρνην, λαβών δύο συζύγους. Εκ μεν της πρώτης Χ..Χ.. εγέννησεν τον Λ ε ω ν ί δ α ν   Κ α ρ υ τ η ν ό ν  και γ ν ω σ τ ό τ ε ρ ο ν   Κ α ρ α γ κ ι ό ζ η ν , σύζυγον της … το γένος  Καστελάνη και αποθανόντα εν Βουτζά μετά το 1892, εκ δε της δευτέρας  Μαρίας το γένος Ρίζου Χαϊκάλη, αποθανούσης τω 1889, τον Ιωάννην και Στέφανον, αποθανόντας ου προ πολλού εν  Αλεξανδρεία»

Περί των αδελφών του Νικολάου Ι. Ανδρεοπούλου ή Καρυτηνού, του προσεπικαλουμένου Καραγκιόζη, ήτοι περί του Δημητρίου και της Χ… γράφει ταύτα ο Ν. Βέης: 

 « Περί του Δημητρίου, υιού του Ιωάννου Ανδρεοπούλου ή Καρυτηνού ουδέν άλλο εξηκριβώσαμεν, ει μη ότι έζη τω 1818 εν Βουτζά, φαίνεται δε ότι απέθανε άγαμος.

Η Χ… κόρη του Ιωάννου Ανδρεοπούλου ή  Καρυτηνού υπανδρεύθη μετά του Ιωάννου παπαδοπούλου, όστις εξ αυτής εγέννησεν τον Μιχαήλ, αποθανόντα τω 1889, τον Γεώργιον μοίραρχον αποθανόντα ,  τον Θεμιστοκλήν αποθανόντα τω 1883 εν Αλεξανδρεία και τον Κωνσταντίνον αποθανόντα τω 1891 εν Βουτζά.

Και ο μεν Θεμιστοκλής εγέννησε τον Αλέξανδρον ιεροσπουδαστήν, ο δε Κωνσταντίνος, όστις επι πολλά συνεχή έτη διετέλεσεν υποπρόξενος της Γαλλίας εν Σμύρνη, τρία τέκνα, Σύριον, Νεφέλην και Εστίαν.

 Η χειρόγραφος αύτη σελίς του Ν. Βέη τελειώνει είς την αρχήν νέας παραγράφου του κειμένου του δια της ημιτελούς φράσεως:  « Αλλ΄ήδη ας επανέλθωμεν….».

Εις τας προεκτάσεις όμως , εις τας οποίας συνήθιζεν ο Ν. Βέης να προβαίνει, είτε γράφων είτε διδάσκων, ίνα πλουτίσει το θέμα του, πόσας σπανίας πληροφορίας μετέδιδε! Όσοι υπήρξαν ακροαταί του ή αναγνώσται του το γνωρίζουν καλώς.

Δια των αμέσως ανωτέρω του Ν. Βέη πληροφοριών έχομεν αξεντλητικώς το συγγενολόγιον, ως πιστεύω , του θρυλικού ημών  Κ α ρ α γ κ ι ό ζ η, του ήρωος του θεάτρου των Σκιών, δια τον οποίον εκ των δυο φερόντων το προσωνύμιον Καραγκιόζης, επιλέγω τον υπό το όνομα «Λεωνίδας Ν. Ανδρεόπουλος  ή Καρυτηνός», ως τον κατ’ εξοχήν Καραγκιόζην, επειδή περί αυτού έχει  διατηρηθή ο χαρακτηρισμός  ότι ήτο «γνωστότερος Καραγκιόζης». Ώστε κατ΄εμέ ως κριτήν, αι ανωτέρω περί των Νικολάου και Λεωνίδου Ανδρεοπούλων ή Καρυτηνών, των φερόντων το προσωνύμιον Καραγκιόζης, πληροφορίαι του Ν. Βέη αφορώσιν εις τον θρυλικόν ημών ήρωα του θεάτρου των Σκιών.

Δια των πληροφοριών αυτών γίνεται βέβαιον, ότι οι Καραγκιόζαι ήσαν απόγονοι μεγάλης εκ Δημητσάνης οικογενείας, ο δε Λεωνίδας Καραγκιόζης, ο κατ’ εξοχήν ενδιαφέρων ημάς, ήτο εγγονός της Άννης, της νεωτέρας αδερφής του Γρηγορίου του Ε΄, άρα μικρός εγγονός αυτού.  Συνέβη δε να γεννηθή ο τε Νικόλαος Καρυτηνός-Καραγκιόζης και ο υιός του Λεωνίδας εις Σμύρνην, εν τω χωρίω Βουτζά, διότι ο αδερφός της μητρός του ως άνω Νικολάου και άρα μάμμης του υιού του Λεωνίδου, ‘Αννης, Γρηγόριος ο Ε΄, ότε ακόμη ήτο αρχιδιάκονος εν Σμύρνη, είχε μετακαλέσει εκεί εκ Δημητσάνης κατά το 1770 τους γονείς του και τους αδελφούς του, άρα και ταύτην την περί ης πρόκειται νεωτέραν αδερφήν του, Άνναν. Ο πατήρ του Λεωνίδου Νικόλαος Ανδρεόπουλος ή Καρυτηνός δια να επονομασθή τότε και Καραγκιόζης, επεδείκνυε προσποιητήν , κατά πάσαν πιθανότητα αστείαν και απλοϊκήν, αλλ’ ευφυά ιδιοσυγκρασίαν. Η απλοϊκότης του θεωρητέα ως αποτέλεσμα εκ της υποτελείας του εις βάρβαρον τύραννον. Την αστείαν αλλ’ ευφυά απλοϊκήν του ιδιοσυγκρασίαν εκληρονόμησεν εις εντονώτερον βαθμόν, αλλά και την εδίδαξε, ως φαίνεται, εις τον υιόν του Λεωνίδαν. Όθεν και το προσωνύμιον «Καραγκιόζης» παρέμεινεν και εις τον υιόν, αναλόγως εκδηλούμενον, τούτο δε πλέον απέκτησε την ιδιότητα, να αποδίδη την έννοιαν περί ενός τύπου έχοντος την ως άνω ιδιοσυγκρασίαν του χαρακτήρος και την ανάλογον κατά την συμπεριφοράν του εκδήλωσιν, κυρίως έναντι των οργάνων της τάξεως της οθωμανικής εξουσίας.

Ο δε υιός Λεωνίδας Ν. Ανδρεόπουλος ή Καρυτηνός , «γνωστότερος Καραγκιόζης»

   κατ’ακολουθίαν είναι ο υπό τύπον φαιδρόν γνωστός είς ημάς ήρωας του θεάτρου των Σκιών,πράγματι δε δυστυχής και πτωχός τουρκοκρατούμενος Έλλην, αλλά τρυφερού χαρακτήρος ως εκ της καταγωγής του, όστις όμως ενσαρκώνων την απλοϊκήν αλλ’ εύστροφον σκέψιν ενός πτωχού Έλληνος της τότε δυστυχούς του Ελληνισμού εποχής, κατώρθωνε να επιζή εξαπατών δι’ ελαφρών, και κατά βάσιν αθώων, υποκρίσεων τον τύραννον, συντελών ούτως και εις την γελοιοποίησιν τούτου, ως εκπροσωπούντος την νωθράν  σκέψιν.

Υπέρ της αναγνωρίσεως εν τω προσώπω του Λεωνίδου Ν. Ανδρεοπούλου η Καρυτηνού, του συμπαθούς εις ημάς πρωταγωνιστού του θεάτρου των Σκιών, του αγαπημένου της παιδικής ηλικίας μας, συνηγορεί και ο τόπος εις τον οποίον έζησαν και απέθανον ο πατήρ και ο υιός Καραγκιόζαι, δηλαδή εν Σμύρνη, εις το χωρίον Βουτζά, ως και ο χρόνος, ήτοι από του 18^ου και 19^ου αιώνος. Ο Λεωνίδας Καραγκιόζης, κατά τα υπό Ν. Βέη σημειούμενα, απέθανεν μετά το 1892 εν τω χωρίω της Σμύρνης Βουτζά.

Τον ήρωα των παραστάσεων του θεάτρου των Σκιών Καραγκιόζην σκεπτόμεθα κατά τον βίον μας και μετά ρωμαντικότητος, αφού έχει συνδεθή προς τον ψυχικόν παιδικόν ημών κόσμον, σχετίζεται δε προς μίαν θλιβεράν μακροχρόνιον περίοδον του Ελληνισμού. Ο Καραγκιόζης ανεπιτηδεύτως γίνεται ο διαιωνίζων και μεταδίδων εις τας ελευθέρας πλέον Ελληνικάς παιδικάς κυρίως γενεάς, ωσάν σύμβολον αυτός, την περίοδον του τουρκικού ζυγού των Ελλήνων.

Ότε δε πλέον εις το σχολείον η γνώσις της εποχής εκείνης γίνεται κατά συστηματικήν διδασκαλίαν, οι μικροί μαθηταί και μαθήτριαι έχουσιν ήδη μιαν πρώτην ιδέαν περί μιας εποχής τραγικώς θλιβεράς της Πατρίδος των, εξ αιτίας των Τούρκων, μιας εποχής, την οποίαν ο Καραγκιόζης εμφανίζει ότι την έζησε, και γελώσι μεν δια τους ευφυείς ελιγμούς του εις βάρος των πασάδων, βεζύρηδων και άλλων αξιωματούχων Τούρκων, τον συμπονούσιν όμως και αναδρομικώς συμπάσχουσιν, Έλληνες και αυτοί, δια την πενίαν του, τον ξυλοδαρμόν  του και τας άλλας στερήσεις του εξ αιτίας  του τουρκικού ζυγού. Όθεν ο Καραγκιόζης είναι η ζωντανή μαρτυρία της εξηθλιωμένης διαβιώσεως του απλού λαού, αγωνιζομένου να επιβιώση δια της εκμεταλλεύσεως της νωθράς σκέψεως του τυράννου. Αύτη δεν είχε διαφύγει της παρατηρητικότητος των ευφυών Ελλήνων.

Και κατώρθωσεν, ο Καραγκιόζης, να ζη αυτός και η οικογένειά του, άλλοτε πλησιάζων τον τύραννον τάχα ως βοηθός, άλλοτε κλέπτων, παραδείγματος χάριν ως «φούρναρης», την γαλοπούλαν του βεζύρη, προφασιζόμενος ότι «αύτη επέταξε», και άλλοτε δι’ απατηλών τεχνασμάτων, αποτέλεσμα των οποίων, ως επί το πλείστον, ήτο ο ξυλοδαρμός του δυστυχούς αυτού Έλληνος.

Όμως αι αποφάσεις του Καραγκιόζη να αποτολμά να υποδυθή και πρόσωπα ανωτέρας τάξεως, όπως π.χ. ιατρόν ή και υποψήφιον γαμβρόν δια  την βεζυροπούλαν, εμφανιζόμενος μάλιστα καταλλήλως δια τους ρόλους τούτους ενδεδυμένος, αφίνουσι κάποιαν υπόνοιαν περί καταγωγής του εξ αξιοπρεπούς παλαιοτέρας οικογενείας, παρά δε την ασχημίαν του, ενδεδυμένος ο Καραγκιόζης ως ιατρός ή ως γαμβρός, δεν στερείται κατά την εμφάνισιν κομψότητος.

Ώστε η παράδοσις πολύ ορθώς διετήρησε τον τύπον του Καραγκιόζη ως καλού καγαθού και ευστρόφου κατά την σύλληψιν της σκέψεως υποδούλου Έλληνος, όστις ουδέποτε εκδηλώνεται ως χυδαίος τύπος. Η διατήρησις αύτη, ως αποδεικνύεται δια των αποκαλυπτικών σχετικών προς τον Καραγκιόζην σελίδων τη Ν. Βέη, οφείλεται εις το ότι ο Καραγκιόζης είναι υπαρκτόν πρόσωπον του 19^ου αιώνος, εποχής όχι πολύ απεχούσης από της εισόδου εις τον 20^ον αιώνα.

Ήτο συμπαθής τύπος, ως φαίνεται, και είναι ωραίον, ότι ευρέθησαν οι κατάλληλοι εκ των συγχρόνων του άνθρωποι, οι οποίοι διέδωσαν τας περιπετείας του ευφυούς αυτού Έλληνος, αγωνιζομένου δια του ιδικού του τρόπου, εναντίον του τυράννου, γελοιοποιών μάλιστα αυτόν.  Ο συνήθης κατά την λήξιν των παραστάσεων του Καραγκιόζη ξυλοδαρμός του επακολουθείται υπο ανανήψεως του Καραγκιόζη και εκδηλώσεώς του δι’ άσματος και χορού ενθαρυντικής και δι άλλα μελλοντικά τεχνάσματα του είς βάρος και γελοιοποίησιν του αγά ή βεζύρη. Το επεισόδιον τούτο γίνεται αφορμή του εγκαρδίου παλμού των μικρών αλλά και των μεγάλων την ηληκίαν θεατών. Και ο Καραγκιόζης έχει περάσει πλέον εις τον εναγκαλισμόν των αιώνων.     

1.      Εκ του χαρακτηρισμού του Λεωνίδου ως «γνωστοτέρου Καραγκιόζη» είναι ευνόητον ότι ο Λεωνίδας δεν είναι δυνατόν να είναι το εμφανιζόμενο κατά

  τας παραστάσεις του θεάτρου των Σκιών πολύ δευτερευούσης σημασίας κ ο λ λ η τ ή ρ ι, το οποίον πρέπει να είναι έν εκ των τέκνων του «γνωστότερου καραγκιόζη»  Λεωνίδου Ν. Ανδρεοπούλου ή Καρυτηνού.

      ΜΑΙΡΗ   Ν. ΒΕΗ

 Δια την Αντιγραφήν: Βαγγέλης Κ. Χριστόπουλος. 

B GIRAKAS